Bốn giai đoạn của cuộc đời

 

Cuộc sống dường như mở ra theo từng giai đoạn. Và khi chúng ta bị kẹt ở giai đoạn nào đó, vấn đề sẽ nảy sinh.

Đời là bể khổ. Và rồi bạn chết. Trong khi dành nhiều thời gian suy ngẫm về cuộc đời và con người, tôi quyết định rằng cái bể khổ ấy sẽ diễn ra trong bốn giai đoạn. Đây chúng đây.

Giai đoạn 1: Bắt chước

Chúng ta được sinh ra với khả năng sinh tồn rất kém. Ta không thể bước đi, không thể nói chuyện, không thể tự kiếm ăn, và thậm chí không thể tự đi vệ sinh.

Khi còn là một đứa trẻ, cách để chúng ta học tập là bằng việc nhìn và bắt chước người khác. Trước tiên ta học cách thực hiện các kỹ năng vận động cơ bản như cách bước đi và nói chuyện. Sau đó chúng ta nâng cao các kĩ năng xã hội bằng cách nhìn và bắt chước những người lớn xung quanh mình. Và rồi, ở cuối thời kì thơ ấu, chúng ta học cách trở nên phù hợp với nền văn hóa của mình bằng cách tiếp thu những quy tắc và những cách ứng xử phù hợp xung quanh và cố gắng hành xử theo cách mà theo thông lệ được chấp thuận bởi cộng đồng.

Mục tiêu của giai đoạn một là dạy chúng ta cách sống trong môi trường xã hội để rồi ta có thể trở thành một thanh niên độc lập, tự chủ. Ý tưởng ở đây là những người lớn trong cộng đồng xung quanh sẽ giúp đỡ chúng ta thông qua việc củng cố khả năng của ta trong việc đưa ra quyết định và thực hiện các hành động.

Nhưng một vài người lớn và những thành viên trong cộng đồng xung quanh ta khá tệ. Họ trừng phạt chúng ta vì tính độc lập của chúng ta. Họ không ủng hộ cho những lựa chọn của chúng ta. Và vì vậy những đứa trẻ sẽ không phát triển được sự tự chủ. Chúng ta bị kẹt ở giai đoạn một, không ngừng bắt chước những người xung quanh, không ngừng cố gắng để làm hài long tất cả để tránh khả năng bị đánh giá.

Ở những cá nhân khỏe mạnh “bình thường”, giai đoạn một sẽ kéo dài đến giai đoạn cuối của tuổi thiếu niên và giai đoạn đầu của tuổi thanh niên. Với một vài người, giai đoạn này có thể kéo dài hơn trong độ tuổi thanh niên. Một vài người không may thì có thể sẽ thức dậy vào một buổi sáng nào đó ở độ tuổi 45 và nhận ra họ thực sự chưa bao giờ sống cho bản thân và tự hỏi cái quái gì đã xảy ra suốt bao nhiêu năm tháng vừa qua.

Đây là giai đoạn một. Sự bắt chước. Một công cuộc tìm kiếm không ngừng cho sự thừa nhận và đúng chuẩn mực. Một giai đoạn vắng bóng suy nghĩ độc lập và những giá trị cá nhân.

Chúng ta không những phải cẩn trọng với những chuẩn mực và kì vọng của những người xung quanh mình mà còn phải trở lên đủ mạnh mẽ để hành động bất chấp những chuẩn mực và những kì vọng đó khi bản thân cảm thấy cần thiết. Ta phải tự phát triển khả năng hành động cho bản thân và vì bản thân.

Giai đoạn 2: Tự khám phá

Trong khi giai đoạn một, chúng ta học cách trở nên phù hợp với mọi người và với văn hóa xung quanh mình thì ở giai đoạn hai chúng ta sẽ khám phá ra điều gì khiến bản thân khác biệt với mọi người và với văn hóa xung quanh. Giai đoạn hai trang bị cho chúng ta cách để bắt đầu quyết định vì bản thân, để kiểm tra năng lực bản thân, và để hiểu bản thân và tìm ra điều gì khiến chúng ta là độc nhất.

Giai đoạn hai là giai đoạn của “thử và sai” và của những trải nghiệm. Chúng ta trải nghiệm với việc sống ở một vùng đất mới, kết bạn với những người mới, thử nhiều loại rượu hơn, và yêu nhiều người mới hơn.

Giai đoạn hai của tôi, tôi đã đi phiêu lưu và thăm thú hơn 50 quốc gia. Giai đoạn hai của anh trai tôi thì lại là việc đâm đầu vào hệ thống chính trị trong thủ đô Washington DC. Nhìn chung giai đoạn hai của tất cả mọi người đều khác nhau chút ít vì tất cả chúng ta cũng chỉ khác nhau chút ít.

Giai đoạn 2 là một quá trình tự khám phá bản thân. Chúng ta thử làm một vài thứ. Một trong số chúng thì tiến triển tốt. Một vài thứ thì không. Mục tiêu là gắn bó với một vài thứ mà tiến triển tốt và có tương lai.

Giai đoạn hai kéo dài cho đến khi chúng ta bắt đầu có cảm giác về những giới hạn của bản thân. Điều này nghe có vẻ không vừa lòng nhiều người. Nhưng bất chấp những điều mà Oprah và Deepak Chopra có thể nói với bạn (họ thường nói với bạn rằng bạn có thể làm được bất cứ điều gì), việc khám phá ra giới hạn của bản thân là một điều tốt và lành mạnh.

Bạn sẽ chỉ nhận được kết quả kém ở một vài thứ, bất kể bạn có cố gắng đến nhường nào. Và bạn cần biết chúng là gì. Tôi không có khuynh hướng di truyền để xuất sắc trong bất cứ môn thể thao nào. Thật là khó nuốt để tiếp thu được liều thuốc đó, nhưng tôi đã làm. Tôi cũng có khả năng ăn như một đứa trẻ (vương vãi mọi thứ trên sàn :v). Chúng ta phải tìm ra điều gì bản thân bị vướng mắc, những giới hạn của bản thân. Và ta tìm ra chúng sớm chừng nào thì càng tốt chừng ấy.

Cho nên là chúng ta sẽ kém ở một vài lĩnh vực. Và có một số thứ khác thì làm tốt trong một khoảng thời gian, nhưng bắt đầu bị giảm sút sau một vài năm. Du lịch vòng quanh thế giới là một ví dụ. Làm tình với rất nhiều người là một ví dụ khác. Nốc rượu cả tối thứ ba là điều thứ ba. Còn nhiều lắm. Hãy tin tôi.

Giới hạn của bạn rất quan trọng bởi vì cuối cùng bạn sẽ phải nhận ra rằng thời gian còn lại của bạn trên hành tinh này là hữu hạn và, vì vậy, bạn nên dành khoảng thời gian quý báu đó cho những gì là quan trọng nhất. Điều này có nghĩa là bạn sẽ nhận ra rằng không phải chỉ vì bạn có thể làm điều gì đó, nghĩa là bạn nên làm điều đó. Là việc nhận ra không phải chỉ vì bạn thích ai đó mà có nghĩa rằng bạn nên ở cùng với họ. Là việc nhân ra rằng tất cả mọi thứ đều có cái giá của nó và bạn không thể nào thanh toán hết mọi thứ được.

Có một vài người mà họ không bao giờ cho phép bản thân cảm nhận những giới hạn – hoặc là vì họ từ chối việc thừa nhận thất bại của họ, hoặc bởi vì họ tự mê hoặc bản thân tin vào việc những giới hạn của họ không tồn tại. Đây là những người bị kẹt lại ở giai đoạn hai.

Có những “doanh nhân thành đạt” đã 38 tuổi và sống với mẹ và vẫn không kiếm ra đồng tiền nào sau 15 năm thử các ý tưởng. Có những “diễn giả truyền cảm hứng” vẫn đang là bồi bàn và không có lấy một buổi biểu diễn nào trong 2 năm. Có những người vẫn không thể tạo lập một mối quan hệ lâu dài bởi vì họ luôn luôn gặm nhấm cái cảm giác rằng có ai đó tốt hơn sắp đến với mình. Có những người lại ném tất cả những thất bại của họ sang một bên như kiểu “giải phóng” năng lượng tiêu cực vào trong vũ trụ (thuyết hấp dẫn).

Ở một vài điểm chúng ta đều phải thừa nhận một điều hiển nhiên: cuộc sống ngắn ngủi, không phải mọi giấc mơ của ta đều có thể trở thành sự thật, cho nên ta nên lựa chọn cẩn thận và chọn vai diễn tốt nhất của mình, cam kết với nó.

Nhưng những người kẹt lại ở giai đoạn 2 lại dành phần lớn thời gian để thuyết phục bản thân một điều ngược lại. Rằng họ không có giới hạn. Răng họ có thể vượt qua mọi thứ. Rằng cuộc đời của họ là cuộc đời kiểu phát triển không ngừng và luôn rộng mở trên thế giới này, trong khi tất cả mọi người khác đều thấy rõ ràng rằng họ đang chỉ chạy vòng vòng quanh một chỗ.

Ở một cá nhân lành mạnh, giai đoạn hai thường bắt đầu từ giai đoạn giữa đến cuối thời thanh niên và thường ở độ tuổi giữa 20 đến 30 của con người. Những người mà ở trong giai đoạn hai lâu hơn được gọi chung là “hội chứng Perter Pan” – mãi mãi tuổi thanh niên, luôn luôn khám phá bản thân nhưng không tìm được thứ gì.

 

Giai đoạn 3: Cam kết

Một khi bạn đã thử vượt qua ranh giới của bản thân và tìm thấy các giới hạn của mình (ví dụ., thể thao, ẩm thực) hoặc tìm thấy khả năng thụt lùi dần trong một số hoạt động (ví dụ. tiệc tùng, game, thủ dâm) thì bạn sẽ còn lại hai thứ sau trong cuộc đời a) thực sự quan trọng đối với bạn, và b) những điều mà bạn không tồi tệ lắm. Bây giờ chính là thời điểm ghi lại dấu ấn của bạn trên thế giới này.

Giai đoạn 3 là một giai đoạn kiến tạo tuyệt nhất trong cuộc đời một con người. Rũ bỏ đi những người bạn khiến bạn thụt lùi và giữ bạn tại chỗ. Rũ bỏ đi những hoạt động và những lạc thú vô nghĩa, tốn thời gian. Rũ bỏ đi những giấc mơ xưa cũ mà rõ ràng rằng sẽ không trở thành hiện thực được.

Và rồi bạn nhân lên hai lần điều gì bạn tốt nhất và điều gì tốt nhất cho bạn. Bạn quyết tâm gấp đôi vào những mối quan hệ quan trọng nhất trong cuộc đời mình. Bạn đổ sức gấp đôi vào sứ mệnh trong cuộc đời, bất kể điều đó là sứ mệnh giải quyết khủng hoảng năng lượng của nhân loại hay trở thành một nghệ sĩ nhiếp ảnh kỹ thuật số hoặc trở thành một chuyên gia về não bộ hoặc nuôi dạy một đám trẻ nghịch ngợm, vẫn còn chảy nước dãi. Bất kể sứ mệnh đó là gì, giai đoạn ba chỉ hoàn thành khi bạn hoàn thành nó.

Tất cả những gì bạn làm ở giai đoạn ba chính là việc tối đa hóa tiềm năng của mình trong cuộc sống. Chính là việc gây dựng lên di sản của bạn. Bạn sẽ để lại điều gì ở lại khi bạn ra đi ? Mọi người sẽ nhớ bạn về điều gì ? Đó có thể là một nghiên cứu đột phá hoặc một sản phẩm tuyệt vời hoặc một gia đình thân yêu, giai đoạn ba chính là việc khiến cho thế giới trước và sau khi bạn tồn tại khác đi một chút ít.

Giai đoạn ba kết thúc khi có sự kết hợp của hai yếu tố sau đây: 1) bạn cảm thấy như thể không còn điều gì nữa để bạn hoàn thành, và 2) bạn già đi và trở lên mệt mỏi, thấy rằng mình thích ngồi nhấm nháp cà phê và chơi nối chữ cả ngày hơn.

Ở một cá nhân bình thường, giai đoạn ba thông thường kéo dài trong khoảng từ 30 tuổi đến độ tuổi nghỉ hưu.

Con người mắc kẹt trong giai đoạn 3 thường là bởi vì họ không biết cách buông xả những tham vọng và những ước muốn không ngừng để đạt được nhiều hơn. Tức là việc họ không thể từ bỏ quyền lực và những ảnh hưởng của mình, họ khao khát chống lại những tác động của thời gian và họ sẽ thường duy trì sự thúc đẩy và khao khát mãnh liệt đến độ tuổi 70 80 của họ.

Giai đoạn 4: Di sản

Con người tiến vào giai đoạn 4 đã dành đâu đó khoảng nửa đời người để khám phá ra điều gì họ tin là ý nghĩa và quan trọng. Họ đã làm những điều tuyệt vời, làm việc chăm chỉ, tạo dựng tất cả những gì họ có trong đời, có thể họ đã bắt đầu một gia đình hoặc một quỹ từ thiện hoặc tham gia một cuộc cách mạng chính trị, văn hóa, thậm chí là hai cuộc cách mạng, và bây giờ họ đã hoàn thành. Họ đã đạt đến độ tuổi nơi mà năng lượng và hoàn cảnh bản thân không còn cho phép họ theo đuổi mục tiêu của họ nữa.

Mục tiêu của giai đoạn bốn không còn là kiến tạo di sản nữa mà đúng hơn là chỉ đơn giản đảm bảo cho di sản đó kéo dài sau khi họ ra đi.

Điều này có thể là những việc đơn giản như ủng hộ và đưa ra lời khuyên cho những đứa trẻ (chưa lớn) và qua đó họ sẽ thấy như cuộc đời của mình được kéo dài qua những đứa trẻ đó. Đó có thể là chuyển giao những dự án và công việc cho thế hệ sau. Đó cũng có thể là trở nên tích cực lan tỏa những quan điểm chính trị hơn để bảo tồn các giá trị của họ trong một xã hội mà họ đã không còn nhận ra.

Giai đoạn 4 là một giai đoạn quan trọng đối với tâm lý vì nó khiến cho cái thực tế rằng bản thân sẽ ra đi vào ngày một ngày hai trở lên dễ chịu hơn. Là con người, chúng ta có một nhu cầu sâu sắc được cảm thấy bản thân mình đã sống một cuộc đời ý nghĩa. Chính cái ý nghĩa mà ta không ngừng tìm kiếm này là chiếc khiên tâm lý (theo nghĩa đen luôn) bảo vệ ta trước sự vô thường của cuộc đời và một cái chết không thể tránh khỏi. Đánh mất ý nghĩa đó, để mặc chúng trôi đi, hay là cảm giác thế giới đang bỏ bạn phía sau, cuối cùng bạn sẽ phải đối mặt với sự mất ý nghĩa đó và cho phép sự vô nghĩa đó nuốt chửng mình.

 

Vấn đề ở đây là gì ?

Sự phát triển thông qua mỗi giai đoạn của cuộc đời mang đến cho chúng ta khả năng kiểm soát lớn hơn niềm hạnh phúc và hành động của bản thân.

Ở giai đoạn một, một người hoàn toàn phụ thuộc vào hành động và sự giúp đỡ của người khác để hạnh phúc. Đây là mô hình kinh khủng vì những người khác rất khó đoán và khó tin tưởng ngay được.

Ở giai đoạn hai, một người bắt đầu trở lên tin tưởng vào bản thân, nhưng họ vẫn còn phụ thuộc vào những tiêu chuẩn thông thường để trở lên hạnh phúc – kiếm tiền, sự tán dương, chiến thắng trong các cuộc thi, vân vân. Những thứ trên thì đúng là dễ kiểm soát hơn kiểm soát hành động của người khác, nhưng chúng vẫn là những điều khó nắm bắt nhất trên một chặng đường dài.

Giai đoạn ba hạnh phúc dựa trên một số ít những mối quan hệ và sự nỗ lực qua chọn lọc đã tự mình chứng tỏ sự bền vững và giá trị thông qua giai đoạn hai. Những thứ trên thì đáng tin cậy hơn. Và cuối cùng, giai đoạn bốn chỉ yêu cầu chúng ta gìn giữ những di sản mà mình đã tạo ra lâu nhất có thể.

Qua từng giai đoạn, hạnh phúc càng ngày càng dựa trên những giá trị bên trong, có thể kiểm soát được và ít dựa trên những điều mà luôn luôn thay đổi ở thế giới bên ngoài.

Xung đột nội bộ giữa các giai đoạn

Giai đoạn sau không phủ định sạch trơn giai đoạn trước. Mà cái sau chiến thắng cái trước. Giai đoạn 2 con người vẫn còn bận tâm về sự ủng hộ xã hội. Chỉ là họ quan tâm về những gì quan trọng hơn cả sự ủng hộ xã hội thôi. Giai đoạn 3 con người vẫn có ý tưởng thử các giới hạn của mình. Chỉ là họ quan tâm hơn về những cam kết họ đã tạo ra thôi.

Mỗi giai đoạn thể hiện một sự cải tổ của giá trị ưu tiên của một con người. Đây là lí do tại sao khi một con người chuyển từ giai đoạn này qua giai đoạn khác, họ sẽ thường trải nghiệm một sự đổ vỡ trong tình bạn hoặc các mối quan hệ khác. Nếu bạn đang ở giai đoạn hai và tất cả bạn bè của mình cũng thế, nhưng đột nhiên bạn trưởng thành hơn, cam kết và sắn tay vào giai đoạn ba, nhưng bạn bè của bạn lại vẫn ở giai đoạn hai, sẽ có một sự mất kết nối căn bản giữa những giá trị giữa bạn và họ, rất khó để có thể vượt qua được sự khác biệt này.

Thông thường qua nói chuyện, con người sẽ phóng chiếu giai đoạn của họ lên tất cả mọi người khác xung quanh. Con người ở giai đoạn một sẽ đánh giá người khác bằng khả năng đạt được ủng hộ xã hội của họ. Con người ở giai đoạn hai sẽ đánh giá người khác bằng khả năng vượt qua giới hạn của bản thân và trải nghiệm những thứ mới mẻ. Con người ở giai đoạn ba sẽ đánh giá người khác dựa trên những cam kết của những người đó và những gì họ có khả năng đạt được. Con người ở giai đoạn bốn đánh giá người khác dựa trên điều họ luôn bảo vệ và điều họ lựa chọn sống vì.

 

Giá trị của sự suy sụp

Sự tự phát triển thường được miêu tả như là hoa hồng, rằng con đường tự sự kém hiểu biết đến sự khai sáng là một con đường trải đầy hoa, nhiều niềm vui, sự tán dương, và sự ngưỡng mộ của 2000 đại biểu trong một buổi hội thảo trong cái ngày khai sáng của bản thân.

Nhưng sự thật là sự chuyển đổi giữa các giai đoạn thường bị xáo động bởi sự suy sụp hoặc một sự kiện cực kỳ tiêu cực nào đó trong cuộc đời một con người. Một cái chết gần kề. Một cuộc ly hôn. Một tình bạn đổ vỡ hay cái chết của người yêu mình.

Sự suy sụp khiến chúng ta phải lùi lại và đánh giá lại những động lực và quyết định sâu thẳm nhất của bản thân. Nó cho phép chúng ta quán chiếu lại xem liệu chiến chuật theo đuổi hạnh phúc đó của mình có thực sự hoạt động tốt hay không.

 

Chúng ta bị kẹt bởi điều gì

Chúng ta bị kẹt lại ở tất cả các giai đoạn bởi cùng một thứ: Cảm giác về sự thiếu thốn của bản thân.

Con người bị kẹt lại ở giai đoạn một vì họ luôn luôn cảm thấy như thể họ đang thiếu sót và không giống người khác, nên họ dành tất cả sự cố gắng của mình để làm những việc mà những người xung quanh muốn thấy. Dù họ có làm nhiều như thế nào, họ vẫn sẽ cảm thấy không bao giờ là đủ.

Còn giai đoạn hai, con người bị kẹt lại vì họ cảm thấy như thể họ nên luôn luôn cố gắng làm nhiều hơn, làm tốt hơn, làm thứ gì đó mới mẻ và thú vị, cái thiện ở một vài thứ. Nhưng dù họ có làm nhiều như thế nào, họ vẫn sẽ thấy thiếu thốn thôi.

Giai đoạn ba con người bị kẹt lại vì họ cảm thấy rằng bản thân chưa tạo dựng được đủ những ảnh hưởng có ý nghĩa cho thế giới, thế là họ cố tạo ra ảnh hưởng lớn hơn trong những lĩnh vực cụ thể mà họ đã cam kết với bản thân. Nhưng dù họ có làm nhiều cỡ nào, họ vẫn sẽ thấy mình chưa làm đủ.

Một người thậm chí còn có thể bị kẹt ở giai đoạn bốn vì họ cảm thấy không đảm bảo di sản của họ sẽ được duy trì hay tạo ra bất kì ảnh hưởng nào cho thế hệ tương lai. Họ bám víu vào nó, giữ chặt nó và thúc đẩy nó tới những hơi thở cuối cùng. Nhưng họ vẫn sẽ cảm thấy không đủ.

Giải pháp ở từng giai đoạn là lùi lại một bước. Để tiễn giai đoạn một ở lại, bạn phải chấp nhận rằng mình sẽ không bao giờ làm hài lòng tất cả mọi người được, và vì thế bạn phải đưa ra quyết định cho chính mình.

Để tiến bước qua giai đoạn hai, bạn phải chấp nhận rằng bạn sẽ không bao giờ có đủ khả năng làm tất cả mọi thứ bạn mơ ước và mong muốn, và vì vậy bạn phải tập trung vào những gì quan trọng nhất và cam kết với nó.

Để vượt qua giai đoạn ba, bạn phải nhận ra rằng thời gian và năng lượng đều có hạn, và vì vậy bạn phải điều chỉnh lại sự chú ý của mình vào việc giúp đỡ người khác làm những điều ý nghĩa như bạn đã làm.

Để đi qua giai đoạn bốn, bạn phải ngộ ra rằng việc thay đổi là không thể đoán trước và rằng ảnh hưởng của một con người, dù vĩ đại đến đâu, dù mạnh mẽ đến đâu, dù ý nghĩa đến đâu, cuối cùng rồi cũng sẽ mờ nhạt đi.

Vì cuộc sống vẫn sẽ tiếp diễn mà.

Nguồn:https://markmanson.net/four-stages-of-life

Người dịch: Dattran